Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Resmi Gazete’de 12 Temmuz 2019 Tarih ve 30829 Sayı ile yayınlanan Yönetmelik ile çevrenin korunmasında yeni bir döneme giriliyor.
Şirketlere, kurumlara ve bireylere çevrenin korunmasını benimsetilmesinde ve sürdürülebilir üretim ve yaşam kültürü yerleştirilmesinde önemli rol oynayacak olan Sıfır Atık Yönetmeliği, “ham madde ve doğal kaynakların etkin yönetimi ile sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda atık yönetimi süreçlerinde çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasını hedefleyen sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, yaygınlaştırılmasına, geliştirilmesine, izlenmesine, finansmanına, kayıt altına alınarak belgelendirilmesine ilişkin genel ilke ve esasları” belirliyor.
Yönetmeliğin kapsamı
Yönetmelik kapsamı, 2. Maddede şöyle açıklanıyor:
- Bu Yönetmelik, mahalli idareler ve EK-1 listede tanımlı diğer yerler ile gönüllülük esasına dayalı olarak sıfır atık yönetim sistemini kurmak isteyenler için sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, izlenmesine, sıfır atık belgesi düzenlenmesine ilişkin esasları kapsar.
- Sıfır atık yönetim sistemi kurulan yerlerde oluşan ve 2/4/2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliğinin EK-4 atık listesinde yer alan atıklar bu sistem kapsamındadır. Ancak, sanayi işletmelerinden kaynaklanan atıklardan içerik veya yapısal olarak evsel nitelikli atıklara benzer olanlar hariç olmak üzere, bu işletmelerin faaliyetleri sonucunda oluşan proses atıkları Bakanlıkça kriterleri belirleninceye kadar bu Yönetmelikte tanımlanan sıfır atık belgesi kapsamında değerlendirilmez.
Sıfır Atık Yönetmeliği, üretim, tüketim ve hizmet süreçlerinde kaynakların verimli kullanılması amacıyla Yönetmelik EK-2’de belirtilen esaslar da dikkate alınarak atık oluşumun önlenmesi, bunun mümkün olmadığı durumlarda atıkların azaltılması, ürün ve malzemelerin yeniden kullanım olanaklarının değerlendirilmesini esas alıyor. Atıkların ayrı toplanması, yeniden kullanılamayacak olanların nihai imhası, düzenli depolamaya yani çöpe gönderilen atıkların azaltılması öngörülüyor.
Halkın katılımının teşvik edilmesi de Yönetmelikte değinilen hususlar arasında. Sıfır Atık Yönetim Eylem Planı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanacak ve güncellenmesi sağlanacak. Valilikler, söz konusu planın yerel yönetimlerle iş birliği içinde uygulanmasını sağlayacaklar ve belediyeler de bu plana uymakla yükümlü kılınıyor.
Yönetmelik 12. Maddesi, EK-1 listede yer alan bina ve yerleşkelerin uygulama takvimi doğrultusunda, sıfır atık yönetim sistemini kurarak uygulamaya geçmelerini zorunlu kılıyor. Belirtilen tarihten sonra faaliyete geçen söz konusu yerler ise faaliyet başlangıç tarihinden itibaren bir yıl içerisinde sıfır atık yönetim sistemine geçecekler.
Mahalli idareler ise EK-1 listede belirtilen uygulama takvimi doğrultusunda sıfır atık yönetim sistemine geçerler.
Ortak bir yönetimi olan alışveriş merkezleri, iş merkezleri, terminaller gibi yerlerde tüm bina ve yerleşkeyi kapsayacak şekilde sıfır atık yönetim sistemine geçiş planlaması yapılacak. Yapılan planlama doğrultusunda alan içerisindeki tüm kurum, kuruluş ve işletmeleri kapsayacak şekilde yönetimin koordinasyonunda sıfır atık yönetim sistemi kurularak eş zamanlı uygulamaya geçilecek. Tüm kurum, kuruluş ve işletmeler bu plana dahil olmak zorunda.
Ortak bir yönetimi olmayan, ancak aynı bina veya yerleşke içerisinde bulunan kurum, kuruluş, işletmeler sıfır atık yönetim sisteminin kurulması konusunda ortak hareket edebilecekler.
Sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasında izlenecek yol da Yönetmelik tarafından belirlenmiş bulunuyor.
Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında; evlerden ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel işletmeler ile kurumlardan kaynaklanan tehlikesiz nitelikteki geri kazanılabilir kağıt, cam, metal, plastik atıkların diğer atıklardan farklı biriktirme ekipmanında biriktirilmesi ve ayrı olarak toplanması isteniyor. Kağıt, cam, metal ve plastik atıklar tek bir ekipman içerisinde biriktirilebileceği gibi malzeme cinslerine göre ayrı biriktirme de yapılabilecek.
Atık pil, bitkisel atık yağ, atık elektrikli ve elektronik eşya ile diğer geri kazanılabilir atıklar, atık ilaçlar ve büyük hacimli atıklar mahalli idarelerin toplama planına uygun olarak biriktirilerek yetkili idareye teslim edilecek veya bu atıklar için oluşturulmuş toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine ve/veya atık işleme tesislerine teslim edilecek.
Kullanılacak biriktirme ekipmanlarında, ekipmanın rengi veya ekipman üzerindeki etiketlerde;
- Kağıt, cam, metal, plastik atıkların birlikte biriktirilmesi durumunda mavi, diğer atıklar için koyu gri renk kullanılacak.
- Malzeme türlerine göre ayrı biriktirme yapılması durumunda kağıt atıklar için mavi, plastik atıklar için sarı, cam atıklar için yeşil, metal atıklar için açık gri renk kullanılacak.
- Biyo-bozunur atıkların yoğun oluşum gösterdiği çay ocakları, kafeterya, yemek hazırlama veya yemek servisinin yapıldığı ve benzeri yerlerde, bu atıkların ayrı biriktirilmesi halinde kahverengi renk kullanılacak.
- Atık ilaçların toplanması için kullanılacak biriktirme ekipmanları; paslanmaz metal veya yüksek yoğunluklu plastik malzemeden yapılmış, kapaklı, kapakları kilitlenir, yükleme-boşaltma esnasında torbaların hasar görmesine veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan, yüklenmesi kolay, içerisine atık atıldıktan sonra tekrar alınmasına imkân vermeyecek şekilde teşkil edilecek ve üzerinde “Atık İlaç” ibaresi bulunacak.
Mahalli idareler tarafından konutlar ve kamuya açık alanlarda aşağıda yer alan hususlar çerçevesinde toplama gerçekleştirilecek:
- Konutlardan toplama yapılırken kullanılacak biriktirme ekipmanlarında geri kazanılabilir atıklar için mavi, diğer atıklar için koyu gri renk kullanılacak.
- Cadde, sokak ve kamuya açık alanlara en az ikili set halinde ekipmanlar yerleştirilecek, bu ekipmanlarda mavi ve koyu gri renk kullanılacak. İhtiyaca göre cam atıklar için yerleştirilecek ekipmanlarda yeşil renk kullanılacak.
- Ekipmanların üzerinde hangi atıkların atılabileceği yazı ve/veya şekillerle belirtilecek.
İl mahalli çevre kurulları 8 inci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen İl Sıfır Atık Yönetim Sistemi Planını bu Yönetmeliğin yayımı tarihini takip eden altı ay içerisinde hazırlanmasını sağlayarak karara bağlamakla yükümlü kılınıyor.
