19 Nisan tarihinde Crowne Plaza’da gerçekleşen atölye çalışmasında 200 kadar katılımcı yer aldı.
(Ankara) Aralık 2016’da Fogra PSO sertifikası alan Arkadaş Basım ve Odak’ın işbirliğiyle hazırlanan Fotoğraf, Grafik Tasarım ve Baskı Süreçlerinde Renk Yönetimi konulu workshop 19 Nisan tarihinde Crowne Plaza’da gerçekleşti. Başarı ile tamamlanan atölye çalışmasında 200 kadar katılımcı yer aldı.
Sektörün büyük ilgi gösterdiği etkinliğin açılış konuşmasını Arkadaş Basım’ın genç yöneticisi Fırat Ersoy yaptı. Gelişen teknolojiler doğrultusunda yatırımlarına hız kesmeden devam ettiklerini belirten Fırat Ersoy, Türkiye’de yalnızca 15, Ankara’da ise 2 matbaada bulunan Fogra PSO sertifikasına vurgu yaparak şunları söyledi: “Arkadaş Basım olarak sürdürülebilir bir başarının ancak yüksek müşteri memnuniyeti ve bağlılığı ile sağlanacağını biliyoruz. Müşterilerimizin ilk tercihi olmak için kendimizi sürekli geliştirmeye adamış durumdayız. Bu yıl firmamızın 60. yılını kutluyoruz. Ben ve kardeşim Doğukan Ersoy firmamızın üçüncü kuşak temsilcileri olarak Arkadaş Basım’ı daha ileriye taşımak için çalışıyoruz.”
Process Standard Offset (PSO) sertifikası Almanya Baskı ve Medya Federasyonları BVDM &Fogra ve Ugra işbirliği ile ortaya konmuş ISO 12647-2 standardında kaliteyi ölçülebilir ve öngörülebilir kılıyor. Türkiye’de Fogra PSO sertifikasına sahip 15 matbaa var. Bu matbaaların yarısı ambalaj, yarısı da ticari matbaa.
Etkinlikte Eizo, X-Rite ve Pantone temsilcisi Odak Bilgi Teknoloji Ürünleri’nden Renk Yönetim Uzmanı ve Türkiye BVDM & Fogra ve Ugra PSO Gözlemcisi Göksel Şen genellikle küçük gruplara ücretli olarak yaptığı ayrıntılı sunumunun bir özetini herkese açık bir workshop’ta gerçekleştirmiş oldu.
Göksel Şen fotoğraf çekiminden baskıya kadar, mürekkep kombinasyonu da dahil olmak üzere, tüm süreci nasıl yönettiklerini anlatırken Türkiye’de Fogra – PSO sertifikası alan kuruluşların sayısının az olmasına vurgu yaparak Fogra sertifikası almanın hiç kolay bir süreç olmadığını belirtti ve Arkadaş Basım’ı kutladı.
Aşağıda sunumdan kısa bir özete yer veriyoruz.
Neden standartlara ihtiyaç duyuyoruz?
İnsan gözü RGB görüyor, fotoğraf makinesi, spektrofotometreler, tarama cihazları vb. RGB olarak çalışıyor ama iş baskıya geldiğinde CMYK gündeme geliyor. Bu dönüşüm esnasında renklerden ciddi kayıplar veriliyor.
Rengin var olabilmesi için üç unsura gerek var; ışık kaynağı, obje ve gözlemci. Işık konusu iş akışının en temel noktası. Işık objeye çarpıyor, bir kısmı obje tarafından emiliyor, bir kısmı da yansıyor. Yansıyan ışığın dalgaboyunu renk olarak algılıyoruz. İnsan gözü elektro manyetik spektrumun yaklaşık 350 nm 750 nm arasındaki bölgeyi algılayabiliyor. Bu arada gözlemcinin bu dalgaboyunu yakalabilmesi gerekiyor.
Gözlemci eğer insan gözü ise görme sinirleri, retina devreye giriyor. Retinadaki çubuk hücreler ışığın şiddetine, konik hücreler de renklere duyarlılık gösteriyorlar. Bu hücreler insandan insana değiştiği için farklı algılara yol açıyor.
Tüm bu fiziksel farklılıkların ötesinde beyinde oluşan görme algısı aldatıcı olabiliyor. Koyu zemin içindeki bir rengin daha açık, beyaz zemin içindeki rengin daha koyu algılanması gibi.
Beyaz olarak gördüğümüz kağıdın algılayamadığımız sarı, mavi tonları da baskıda renge etki edecek unsurlar olarak karşımıza çıkıyor.
İnsan gözü tek bir noktaya sürekli baktığında çok çabuk yoruluyor ve rengi göremiyor. Gözle renk karşılaştırması sıkıntılı sonuçlar yaratıyor.
Farklı ışık kaynakları da objeyi değişik algılamamıza neden oluyor. Ortam aydınlatması en önemli nokta olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin portakalı 2000 kelvinlik mum ışığında başka bir meyve gibi, tungusten ışık kaynağı altında olgun bir meyve olarak, gün ışığında gerçek rengini, floresan ışığı altında limon gibi görebiliyoruz. Pazarlamada da bu algılar göz önüne alınarak filitreleme yapılıyor ama grafik tasarımcıların aydınlatma koşullarının bu yanılgılardan uzak olması gerekiyor.
Grafik tasarım bölümü ortam ve aydınlatma koşulları
Grafik tasarım bölümünde standart ışık kaynağı kullanmak durumundayız. Her ışık kaynağının değişik renk sıcaklıkları var. Bunları Kelvin derecesi olarak ifade ediyoruz. Baskı için ideal ortam ışığı D50 standardıdır. Bu standart 5000 Kelvindir. Her D50 – 5000 Kelvindir ama her 5000 Kelvin D50 standardı değildir. Buna dikkat etmek gerekiyor. Ayrıca renk karşılaştırmalarında da ortamların Kelvin derecesinin aynı olması gerekiyor.
İnsan gözü 10 milyon rengi algılayabiliyor ama baskıda bunu veremiyoruz. Renkli slayt 6 milyon renk, fotoğraf 3 milyon, ofset-tifdruk baskı 5 bin, cromolin (printer) 18 bin, gazete baskısı ise 2 bin renk veriyor. Bu yüzden olabildiğince çok rengi algılatmaya çalışıyoruz.
Renklerin psikolojisini de tasarım yaparken göz ardı edemiyoruz. Örneğin 200 kişilik bir grupla yapılan kahve testinde sarı, kahverengi ve kırmızı kupalarla aynı kahve sunuluyor. Sarı kupayla sunulan kahveyi denekler light olarak, kahverengi kupayla sunulanı orta sertlikte, kırmızı kupa ile sunulanı ise tam tadında olarak tanımlıyorlar.
Bir markette ortalama 30 bin çeşit ürün satılıyor. Alıcının 2/3’ü ne alacağına önceden karar veriyor ama 10 ürün alacaksa 19 ürün satın alıyor ve her bir ürün için 9 saniyede karar veriyor. Tasarımda bu renk algıları göz önüne alınmadığında ürünün satışı gerçekleşmiyor. Paketli ürünün tasarımının satışa büyük katkısı var.
Beynin hassas bir renk hafızası olmadığını da bilmeliyiz. Coca Cola kırmızısı ile Marlboro veya Ferrari kırmızısını yan yana getirmedikçe birbirinden ayırt edemiyoruz.
Renk körlüğü oranlarını da hesaba kattığımızda (Her 12 erkekten biri renk körü. Kadınlarda bu oran 200’de bir) standartlara ihtiyacımız olduğu ortaya çıkıyor. Renk tanımı için kendi renk tanımlarımıza değil, renk kataloglarına güveniyoruz. Pantone Colour Formula Guide 1164 tire rengi parlak ve mat olarak ayrı ayrı gösteriyor ve her rengin ofset baskıda nasıl elde edileceğini veriyor.
Renkleri nasıl yönetiriz?
X-Rite tarafından 40 yıl önce açık kaynaklı olarak sunulan Color Checker bir endüstri standardı olarak kabul ediliyor.
Color Checker ile fotoğraf makinenize white balans yaptığınızda doğru bir seviyeden işe başlamış oluyorsunuz. Hem program hem de kamera üzerinden white balans yapılabiliyor. Örneğin sıradan bir iç mekânda yapılan çekimlerin sarı çıkmaması için Color Checker ile balans ayarı yaparak bir kare alıp daha sonra çektiğimiz tüm fotoğrafları, değişik makinelerde çekilse bile, tek dokunuşta doğal tonlarına dönüştürebilirsiniz.
Ortam sıcaklığı da Color Checker balans ayarı ile sağlanabiliyor. Örneğin, kışın karlı bir havada yaptığımız balans ayarları ile yaz aylarının 5000 Kelvinlik gün ışığını yakalayabiliriz.
Grafik tasarım programlarında renk ayarları ve Grafik Tasarım Programlarında ICC Renk profilleri kullanımı
Matbaacılıkta üç ana renk evreninin belirlenmesi gereklidir. Birincisi basılacak dokümanın hazırlanışı sırasında renklerin sınırlarını belirleyen RGB evren, ikincisi baskı sistemine göre baskı şartları, mürekkeplerin renk bilgileri gibi baskı karakteristiklerini bildiren CMYK evreni ve son olarak bunlar arasındaki geçişin minimum kayıpla olmasını sağlayan CIELab renk evreni.
Adobe programları otomatik olarak web ofset matbaacılığın geliştiği Amerikan ayarları ile geliyor oysa biz Avrupa standartlarını kullanıyoruz. Web ofsette toplam mürekkep miktarı düşürüldüğü için sRGB kullanılıyor. CMYK değerleri de US Web Coated değerleri ile geliyor. Oysa biz kuşe kağıda basacağımız için çok daha canlı renkler istiyoruz.
Photoshop’taki doğru renk ayarları Adobe RGB ve CMYK – Coated FOGRA 39 dur. Color Setting’den girip kaydettiğiniz ayarları Bridge programında seçerseniz tüm Adobe programlarını eşleştirmiş olursunuz.
Baskı altı malzemelerin ve cihazların birbirinden farklı renk evrenleri var. İstenilen görüntü ve baskı sonucunun alınabilmesi için renk evrenlerinin eşlenmesi gerekiyor. 4 temel renk eşleme yöntemi var. Perceptual (Algısal), Saturation (Doygunluk), Relative (Göreli) Colorimetric, Absolute (Mutlak) Colorimetric.
Genelde grafikerlerin yaptığı Mod’dan CMYK’ya dönüştürmek kontrolsüz bir dönüştürme metodu.
Edit (Düzen) menüsünden Convert to profile (Profile dönüştür) metodları uygulanarak dönüştürülmeli.
Örneğin cep telefonu ile çekilmiş bir görüntünün ISO ile tanımlanmış bir RGB değeri yok. Sizin tanımlı olan sRGB, Adobe RGB (1998) ve Adobe ile aynı olan ECI RGB değerleriniz yoksa elinizde bunlara sahip olmayan görüntü için bu üç RGB komutundan birini atamanız ve daha sonra CMYK’ya çevirmelisiniz. Burada 4 adet seçenek var. Saturation’ı kullanmıyoruz. Çünkü bu sadece PowerPoint sunumlar için, Absolute Colorimetric sadece renkli kağıda baskı yapmak istiyorsanız kullanılmalı. Diyelim Renk yönetimi diye bir kitap çıkartmak istiyorum, bu kitabın içinde gazete baskısını, hem gazete kağıdının rengini hem de gazete baskısının solukluğunu simule etmek istiyorum. Burada retouch yapmadan kullanılsın istiyorum. Bizim kullanacağımız iki öğe var Perceptual ve Relative Colorimetric. Rengin kendisini korumak istiyorsanız Relative Colorimetric ile korursunuz. CMYK evrenin dışındaysa en doğru şekilde böyle dönüştürür. Eğer degrede varsa kopukluklar veya gölge gibi sıkıntı yaratacak durumlarda Perceptual ile görüntünün iki tarafı arasındaki dengeyi koruyabilirsiniz.
International Color Consortium (ICC) renk iletişim standartlarının tanımlanma şeklidir, baskının parmak izidir.
Orijinal renkler monitörde, prova cihazlarında ve baskı makinesinde aynı standartta olmalıdır.
ISO 12647 standartları – Grafik Teknolojileri için baskı öncesi, prova ve baskı işlemlerinde uygulanacak standartları ve ölçüm metotlarını belirliyor.
ISO 12647-1 Renk ayrımı, prova ve baskı uygulamalarında kullanılacak olan ölçüm metodlarını belirliyor
ISO 12647-2 Tabaka ofset ve heatset baskı standartları
ISO 12647-3 Coldset baskı standartları
ISO 12647-4 Tifdruk baskı standartları
Grafik bölümü aydınlatma koşulları ISO 3664 ile sertifikalanıyor.
Grafik bölümü ekran kullanımı ve kalibrasyonu ISO 12646
Grafik bölümü dijital prova baskı sistemi ve CtP departmanı kalıp pozlama sistemi ISO 12647-7
Mürekkep standartları ISO 2846-1
Üretim departmanı test baskı yapılması ve ölçülmesi L*a*b ve Nokta Kazancı değerleri ISO 12647-2 uygun olmalıdır.
Bu standartlar doğrultusunda girdi cihazları (fotoğraf makineleri, scannerlar) ICC kalibrasyonuna tabi tutuluyor. Bu işlem Color Checker ile yapılıyor.
Monitörler için ICC profil oluşturulup ekran kalibrasyonu yapılıyor. Bunun için gerekli araçlar: Spectrofotometre (X-Rite i1Pro, i1 Display2) ve kalibrasyon yazılımı (ColorNavigator, Eye One Match)
Dijital baskı ve prova için ICC profil oluşturmak ve kalibrasyon için gerekli araçlar: RIP yazılımı (Oris), spectrofotometre (X-Rite i1Pro, i1 IO)
Çıktı cihazları ofset ve yazıcılar için ICC profil oluşturma ve dijital proof kalibrasyonu için Oris Press Matcher kullanılıyor.
Tabaka ofsette en çok kullanılan kağıt standartları için
kullanılması gereken profiller:
ISOcoated_v2_eci
ISOnewspapper26v4_eci
PSO_LWC_Standard_eci
PSO_Uncoated_ISO12647_eci
SC_paper_eci
