Mehmet Hakan ÜLÜŞ / TOYO Matbaa Mürekkepleri Teknik Destek Uzmanı
Uygarlığın gelişiminde en temel unsur kuşkusuz bilgidir. Bu bağlamda bir bilgi kaynağı olarak kitabın önemi açıktır. Kitap ilk çağlardan bugüne dek farklı gelişim düzeyleri göstermiştir. Kitabın ortaya çıkışı ve gelişimi çeşitli kültürel, siyasi, ekonomik ve coğrafik etkenlerle şekillenmiştir. Günümüzde de basılı ve elektronik biçimde varlığını sürdüren kitap, temel bilgi kaynağı olma niteliğini korumaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişimi ile elektronik kitap (e-kitap) baskı sektörü için bir tehlike oluştursa da baskı sektörü dinamiklerini korumaya ve gereklilikleri karşılamaya devam etmektedir.
Kitap basımında Türkiye’de yaygın olarak ofset baskı teknolojisi kullanılmaktadır.
Ofset baskı teknolojisi:
Bobinden, 3.hamur ve 1.hamur kağıt tiplerine baskı yapılan coldset (veb) teknolojisi
Bobinden, 1. hamur, SC, LWC ve WFC vb. kağıt tiplerine baskı yapılan heatset teknolojisi
Bobinden ya da tabakadan, farklı kağıt tipleri, metalize, farklı tip filmlere (PP, OPP, PE vb.) baskı yapılan ofset (sheet-fed) teknolojisi olarak üç ayrı alanda inceleyebiliriz.
Baskı teknolojileri ile birlikte mürekkep özellikleri incelendiğinde heat-set, cold-set ve sheet-fed olarak biribirinden reolojik olarak çok farklı özelliklere sahiptir. Tack (yapışkanlık) ve viskozite olarak en yüksek değerde sheet-fed mürekkepleri yer almaktadır. Cold-set mürekkepler basılan materyale bağlı olarak (3.hamur, 1.hamur) en düşük tack (yapışkanlık) değerine sahiptir. Ürünlerin kuruma özellikleri birbirinden farklıdır. Sheet-fed mürekkepleri oksidasyon yolu ile, heat-set mürekkepleri ısı ile yağların buharlaşması yolu ile, cold-set mürekkepleri penetrasyon yolu ile kurur. Baskıda hangi mürekkep kullanılırsa kullanılsın en doğru mürekkep – su dengesinin yakalanması çok önemlidir.
Su – mürekkep dengesinin yakalanmasında, baskıya ilk gelen suyun sertliği (10 Alman sertliği olmalı), baskıdaki suyun pH (4,8-5,2 aralığında olmalı) ve iletkenlik (1000-1500 Ms aralığında olmalı) değerleri baskının kalitesini belirleyen en önemli faktörlerdir. Su değerlerinin her gün kontrol edilmesi gerekir.
Baskı ortamı mürekkep -su dengesine bir diğer etkendir. Baskı ortamı ideal şartlardan uzak ve sıcaklık çok yüksekse mürekkep viskozitesinin düşmesine neden olur. Bu da mürekkebin bünyesine daha fazla su almasına ve mürekkebin emülsiyonlaşmasına neden olur. Ortam sıcaklığı yüksek ise mürekkebin tack (yapışkanlık) ve viskozitesinin yükselmesine, bu da baskıda kağıt yüzeyinden yolma, blankette toplama, kirletme gibi birçok problemin yaşanmasına sebep olur.
Türkiye’de kitap basımında ağırlıklı olarak heat-set ve cold-set baskı teknolojisi kullanılmaktadır. Web ofset bobinden baskı teknolojisinin tercih edilmesinin sebebi, ofset tabakadan
tabakaya baskı teknolojisine göre baskı hızının daha yüksek
olması ve maliyetlerin daha düşük olmasıdır.
Heat-set ve Cold-set baskı teknolojileri birbirinde farklılıklar içerdikleri gibi bu teknolojilerde kullanılan mürekkeplerde birbirinde farklı özelliklerdedir. Makine teknolojisi olarak en belirgin farklılık heat-set teknolojisinde çıkış ünitesinde yer alan fırın sistemidir. Makinelerde yer alan fırın mesafeleri 6 metreden 11 metreye kadar uzunlukta olabilmektedir. Kağıt üzerindeki ısı, fırın ısısı ile birlikte 120 ºC ile 140 ºC derecelere çıkar ve fırın çıkışında soğutucu merdanelerden geçen kağıt hemen sonrasında silikonlanır.
Makine farklılıkları sadece baskı teknolojisi kaynaklı olmamaktadır. Makine sistemlerinde de mürekkep merdane sistemleri ve nemlendirme sistemlerinde farklılıklar vardır.
Bu farklılıklar, nemlendirme sistemlerinde;
Fırçalı sistem
Dahlgren sistemi
Püskürtme sistemi
olarak örneklendirilebilir.
Baskı sisteminde;
Kauçuk kauçuğa baskı sistemi
Satelit sistem
Altı silindir baskı sistemi
Beş silindir baskı sistemi
Üç silindir baskı sistemi (paralel dizi)
olarak örneklendirilebilir.
Makinelerde mürekkep haznelerinin kule sistemlerde undershoot ve overshoot olarak yer aldığı durumlar da dahil olmak üzere birçok farklılıkta mürekkep transferi ve mürekkep reolojik özellikleri oldukça önemlidir. Mürekkepler, makina tipine ve baskı şartlarına göre seçildikten sonra en önemli kriter müşteri beklentisini ne doğrultuda karşılayacağıdır.
Tam bu noktada mürekkep ile ilgili en önemli kriterler şunlardır:
Mürekkebin emülsiyonlaşmaması
Baskıda minimum su mürekkep dengesinde çalışabilirliği
Baskıda hedef densitede çalışabilirliği
Farklı tip hazne sularında çalışabilirliği
Baskı başı ile baskı sonu arasında, hızlara bağlı olarak baskı stabilitesini ne kadar koruyabildiği
Baskı başında ne kadar hızlı temiz baskıya geçip geçmediği
Baskı esnasında meydana gelen uzun duruşlar sonrasında,
tekrar baskıya geçildiğinde ne kadar kısa sürede temiz baskıya geçilebildiği
Konu ile ilgili TOYO Matbaa Mürekkepleri Ar-Ge Uzmanı Müjde Özdemir’in yorumlarını aldık. Müjde Özdemir “Kitap matbaaları, baskı şartları itibarıyla gazete matbalarından ayrılmakta; daha zor şartları içermektedirler. Söz konusu kitap matbaaları; 7/24 hiç durmadan baskı yapan, baskı hızları ve süratleri yüksek makinelere sahip; yapılan devlet ihalesi sonra ihale ile alınan adedi tamamlayabilmek için, Mayıs-Eylül ayları arasında makinelerin sürekli döndüğü, oldukça dinamik bir sezon işi olan işletmelerdir. Gazete matbaalarından daha fazla tiraja sahip olan bu matbaalar, yılın, özellikle sıcaklığın, nemin en yüksek olduğu dönemlerinde baskıya başladıklarından ve baskı süratleri, tirajların çok yüksek olması nedeniyle herhangi bir şekilde (makinenin mekanik durumu hiç baskı yapamamaya başlamadığı sürece) durmaya müsait olmadıkları için sorunsuz çalışmaları gerekmektedir. Dolayısıyla matbaalar çalıştıkları mürekkeple de herhangi bir problem yaşamaksızın baskıya başlayıp sezonu bitirmeyi hedeflemektedirler. Burada kullanılacak mürekkepten talepleri; dur-kalka meydan vermeyecek, mürekkep – su dengesinde değişim olmayacak şekilde her türlü suda çalışabilecek, reolojik olarak sıcaklık, nem ve hız gibi faktörlerden mümkün olduğunca az etkilenecek ya da bu etkenleri tolere edebilecek şekilde tasarım gerektirmektedir.
Bu matbaalarda çalışma şartları ise çok standart olmamakla birlikte özellikle ‘sezon’ dediğimiz ihale açıklandıktan sonra matbaada baskıda kullanılan su hazırlanmakta ve sonrasında büyük bir problem olmadıkça sular yenilenmemektedir. Geri dönüşümlü sistemlerde yaşanan mürekkep – su dengesi problemlerinin yaşanması için bu matbaalar daha elverişlidir.
Gazete baskı tirajının düştüğü bobin beslemeli baskı sektöründe, yukarıda bahsi geçen ticari baskı yapan bu matbaalar ciddi anlamda bir potansiyel oluşturmaktadır. Sadece Türkiye pazarında değil, yurt dışı pazarında da potansiyel oluşturma şansı bulunmaktadır.
TOYO Matbaa Mürekkepleri olarak Ar-Ge faaliyetlerimiz ile birlikte inovatif ürünler ve müşteri taleplerimiz doğrultusunda geliştirilen ürünlerle pazara yön vermeye devam ediyoruz. Özellikle kitap matbaaları için 2015 yılında yeni teknoloji vernikleri ile çalışmaları tamamlanmış olan CS-2000’li cold-set serisi ile birlikte mürekkep ile müşterilerimizin şartlarında en önemli kriterleri sağlamanın haklı gururunu yaşıyoruz. Yüksek hızlı farklı tip makinalarda, farklı hazne sularında, baskıda temize geçme ve baskı stabilitesi konularında müşterilerimizin beklentisini karşılamayı başardık. 2016 yılında ürünlerle ilgili çok olumlu geri bildirimler alarak 2016 yılı sezonunu müşterilerimizin problemsiz kapatmasını sağladık. TOYO Matbaa Mürekkepleri olarak inovatif düşünce ile çıktığımız bu yolda baskı sektöründe yeni ürünlerle ve yeni teknolojilerle baskı sektörüne yön vermeye devam edeceğiz.”
TOYO Matbaa Mürekkepleri Gazete ve Kitap matbaalarından sorumlu Satış Uzmanı Tolga Okan, kitap matbaalarındaki son durumu şöyle özetliyor: “2011 yılında kitap matbaaları ile başladığımız çalışmalarımıza yeni ürünlerimiz ile aynı hızda devam etmekteyiz. Gazete matbaaları ile edindiğimiz tecrübeleri gelişmekte olan kitap matbaalar ile paylaşmaktan gurur duymaktayız. 2016 yılı sezonunda TOYO mürekkepleri ile bileşmemiz yeni ürünler ile müşterilerimize hizmet vermemize olanak sağlamıştır. Türkiye’nin birçok önemli matbaalarına hizmet vermekteyiz. 2016 yılında bazı yayıncıların kapatılması ile Ankara’da baskı işleri 2016 yılında iyice artmıştır. Bu hızın 2017 yılında da devam edeceğini düşünmekteyiz.
2017 yılı Devlet Kitaplarında 1’inci, 5’inci ve 9’uncu sınıf kitaplarının iptal olduğu bilgisi ile ihalenin nasıl sonuçlanacağı merak ile beklenmektedir.”
