Matbaa Haber 2018 Beklentiler Anketi – 1
İyimserlik az farkla ağır basıyor
Anadolu’da iyimserlik az farkla ağır basıyor. Halen planlanmış ve konjonktüre göre hayata geçirilmesi düşünülen birçok yatırım var. İstikrar ve güven ortamını sağlayacak iç ve dış gelişmeler, sektörde ciddi bir yenilenme atağını başlatabilir.(Haber Merkezi) Aralık ayı içinde İstanbul hariç, Türkiye’nin büyük bölümünü kapsayan bir beklentiler anketi yaptık. İstanbul için aynı anketi Ocak ayı içinde yapacağız ve anketin sonuçları Şubat 2018 sayımızda yer alacak.
Aralık ayının basım işletmelerinin en yoğun dönemlerinden biri olması nedeniyle anketi olabildiğince kısa tuttuk. 2018’den beklentileri ve hedefleri konu alan anketimiz için 500’e yakın basım işletmesi sahibi ve yöneticisi (birçoğu birden çok kez) arandı. İstanbul harici illerde erişebildiğimiz, anket sorularına yanıt vermeyi kabul eden 151 basım işletmesi sahibi ve yöneticisinin yanıtlarından derlediğimiz sonuçları bu yazıda sunuyoruz. Bunlardan 111’i ticari, 24’ü ambalaj ve etiket, 8’i dijital basım işletmesi. Bir – iki dakika süren telefon anketimize yanıt veremeyecek kadar yoğun pek çok matbaamız, tablolarda göstermemiş olsak da bu anket sonuçlarının olumlu hanesinde yer alacaklar.
Tablo 1: Matbaa Haber 2018 Beklentiler Anketi’ne katılanların coğrafi dağılımı
Ankara 23 İzmir 15 Konya 9
Kayseri 8 Adana 7 Antalya 7
Gaziantep 7 Bursa 6 Kocaeli 5
Trabzon 5 Mersin 4 Samsun 4
Afyon 3 Balıkesir 3 Çanakkale 3
Çorum 3 Denizli 3 Artvin 2
Aydın 2 Erzurum 2 Eskişehir 2
Hatay 2 K. Maraş 2 Kars 2
Malatya 2 Muğla 2 Ordu 2
Rize 2 Sakarya 2 Van 2
Amasya 1 Batman 1 Bolu 1
Edirne 1 Isparta 1 Karabük 1
Karama 1 Kırıkkale 1 Manisa 1
Sinop 1 TOPLAM 151
2018 Beklentiler Anketi sonuçlarında 2018 için iyimserlik ağır basıyor
Anketimizde, firmaların yöneticilerinden ve sahiplerinden alınan birebir değerlendirmeler sektörün hangi alanlarda iş kaybettiğinden yatırım tercihlerine pek çok konuya ışık tutuyor. Sonuçlar itibarıyla, iyimser ve kötümser beklentilerin başabaş olduğunu söyleyebiliriz (Tablo 2, Grafik 1).
Tablo 2: 2018 için beklentilerinizi en iyi hangisi özetliyor?
Faaliyet Alanı TOPLAM %
Ticari Ambalaj Dijital
Çok iyimser 3 3 2,0
İyimser 40 7 6 53 35,1
Durağan, sabit 31 10 1 42 27,8
Kötümser 37 5 42 27,8
Çok kötümser 8 2 1 11 7,3
TOPLAM 119 24 8 151 100
Ticari matbaacılar biraz daha karamsar görünseler de, tablonun bütününde iyimserlik biraz daha önde görünüyor. Bunda, psikolojik etkenler de söz konusu. Çok kötümser şıkkını tercih edenler arasında bile “iyi olmasını umut ediyoruz” diyen matbaacılar var. Faaliyet alanlarına göre beklentiler sırasıyla dijitalde ve ambalajda daha olumlu; ticari matbaacılarda daha olumsuz görünüyor. Tablonun bütününde olumlu beklentileri olanların toplam oranı % 37.1, beklentileri değişmeyenlerin oranı % 27.8 ve olumsuz beklentileri olanların oranı ise % 35.1 olarak ortaya çıkıyor. Aslında tüm bu yanıtlar arasında akla kara ayrımı yok; iyimserlik biraz kaygı barındırırken, karamsar olanların birçoğu her şeyin daha iyi olması umudunu taşıyor.
Anadolu’da matbaaların % 12’sinin ihracatı var
Tablo 3: İhracatınız var mı? Cironuza oranı nedir?
FİRMANIN FAALİYET ALANI TOPLAM %
Ticari Ambalaj Dijital
Yok 111 14 8 133 88,1
Var ama düzensiz 5 6 11 7,3
% 10-25 1 2 3 2,0
% 26-50 2 2 4 2,6
% 51 + 0
TOPLAM 119 24 8 151 100
Anadolu’da ihracat yapan matbaa ve ambalaj işletmelerinin sayısını ve ihracatın firma cirosuna oranını sorguladık. Görüştüğümüz 151 firmadan 133’ünün ihracatı yok. İkisi ticari, ikisi ambalaj matbaası olan dört matbaanın ihracatı % 25’in üzerinde. Görüştüğümüz firmalar arasında yer alan dijital baskı merkezleri de hizmet alanları itibarıyla ihracatı olmayan grupta yer alıyorlar. İhracat yapan 11 matbaa arasında % 5, % 2 gibi düşük oranlarda ihracatı olanlar var; diğerlerinin ihracatının cirolarında önemli bir payı yok.
Siyasi, ekonomik istikrarsızlık ve dış etkenler en önemli kaygı nedeni
Tablo 4: Sizce 2018 yılında işiniz için en önemli tehdit nedir? (Birden çok seçenek belirtilebiliyor.)
FİRMANIN FAALİYET ALANI Toplam
Ticari Ambalaj Dijital
Siyasi ve ekonomik istikrarsızlık ve dış etkenler 56 15 5 76
Fiyat rekabeti 22 4 26
Kalifiye personel sıkıntısı 14 3 17
Donanım eksikliği 11 1 12
Hepsi 32 7 2 41
Tehdit yok 2 1 3
TOPLAM 137 28 10 175*
Bu, anketimizin kritik sorularından biriydi. Toplam 151 katılımcıdan bir kısmı, birden çok seçenek tercih ettiğinden, toplam tehdit konusu rakamı 175 olarak kaydedildi. Bu tabloda toplam 24 şık, yapılan birden çok seçime işaret ediyor.
Yanıt verenlerin neredeyse yarısına göre en büyük tehdit, ‘siyasi ve ekonomik istikrarsızlık ve dış etkenler’ şıkkı oldu. ‘Hepsi’ yanıtı verenleri de eklediğimizde, ankete katılanların % 77,5’sinin (117 katılımcı) bu konuda kaygılı olduğu ortaya çıkıyor (Grafik 2). Bu grafikte, yüzdeler toplamı, birden çok işaretlenen şıklar nedeniyle 100’ü aşıyor. Amacımız, her tehdit algısının yoğunluğunu ortaya koymak oldu. Sayıları bir düzine kadar matbaacı, birden çok şıkkı tercih etti. Altı matbaacı ekonomik etkenleri, beşi dış etkenleri öne çıkardı. Tabloda yer alan şıkların hepsini tercih eden 41 firma yöneticisi, azımsanmayacak bir rakam.
Grafik 2’de görüleceği gibi, fiyat rekabeti 67 katılımcının (% 44.4) dile getirdiği bir tehdit. Sadece fiyat rekabetini tehdit olarak görenlerin (26 kişi) oranı % 17.2 iken, ‘hepsi’ seçeneğiyle birlikte bu oran % 44’ü geçiyor.
Donanım eksikliğini (‘hepsi’ seçeneği de dahil edilince) 53 matbaacının (% 35.1) dile getirdiğini görüyoruz. Aynı şekilde, kalifiye personel sıkıntısı da sektörün her kesimince ifade edildi ve toplam 58 katılımcı (% 38.4) bu sıkıntıyı yaşıyor.
Üç firma yöneticisi, herhangi bir tehdit olmadığını vurguladıkları için onlara ayrı bir satır açtık.
Matbaacıların % 40’ının 2018 için yatırım planı var
Matbaacıların açıklamalarına dayanarak, birçok yatırım planının daha önce ertelenmiş olmasını ve ekonomik, siyasi ve dış etkenlerle ilgili güven geri geldiğinde, matbaacıların bu yatırımların hayata geçirilmesi konusunda istekli olmalarını dikkate aldık.
Bu tablo anketimize katılan basım işletmeleri yönetici ve sahiplerinin % 40.4’ünün yatırım planlarını içeriyor. Katılanların % 59,6’sı bu yıl yatırım yapmayı düşünmüyor. 2018 için iyimser beklentileri olmayan matbaacıların yatırım düşüncelerini de bu tabloya ekledik. Anket esnasında görüşlerini ayrıntılı olarak dile getiren matbaacıların açıklamalarına dayanarak, birçok yatırım planının daha önce ertelenmiş olmasını ve ekonomik, siyasi ve dış etkenlerle ilgili güven geri geldiğinde, matbaacıların bu yatırımların hayata geçirilmesi konusunda istekli olmalarını dikkate aldık.
Tablo 5: 2018 yılında makine, yazılım, bina, personel veya eğitim yatırımı planınız var mı?*
YATIRIM KONUSU FAALİYET ALANINA GÖRE
YATIRIM KONUSU DAĞILIMI TOPLAM
Ticari Ambalaj Dijital
Yok 73 12 5 90
Makine 36 9 3 48
Yazılım 5 1 6
Bina 1 5 6
Personel ve eğitim 7 1 8
TOPLAM 122 28 8 158
* Birden çok seçenek belirtilebiliyor.
Ankete yanıt verenler içinde bu yıl veb ofset baskı makinesi, dijital baskı makinesi (3 adet), geniş format baskı makinesi, biri 4 renk, biri çift renk 5 adet ofset baskı makinesi, baskı sonrası yatırımı yapmış firmalar var. İki matbaa makine parkını yenilediğini belirtti. Bu yatırımların çoğunun ikinci el olduğunu belirtmeliyiz.
Yatırım planlarının ayrıntılarına baktığımızda, yine birden çok tercih (151 matbaacı, 158 yatırım konusu) ifade edildiğini görüyoruz. Ankete katılanların % 31.8’inin beklemede veya 2018 için planlanmış makine yatırımı düşüncesi var. Bu önceki tabloda gösterilen ‘donanım eksikliği’ oranına yakın bir oranı ifade ediyor.
Rekabet ve sektörde fark yaratma düşüncesi, yatırım planlarında öne çıkıyor. Matbaaların çoğunda artık miadını doldurmuş çok eski makinelerin varlığı, Anadolu matbaacısının makine parkını yenileme isteğini canlandırıyor. Dijital işletmelerin çoğunluğu zaten teknolojik gelişmeleri yakından takip ediyorlar ve yatırım yapıyorlar. Matbaalar ve ambalaj tesisleri arasında da bu yıl yatırım yapmış olanlar var. Ankete yanıt verenler içinde bu yıl veb ofset baskı makinesi, dijital baskı makinesi (3 adet), geniş format baskı makinesi, biri 4 renk, biri çift renk 5 adet ofset baskı makinesi, baskı sonrası yatırımı yapmış firmalar var. İki matbaa makine parkını yenilediğini belirtti. Bu yatırımların çoğunun ikinci el olduğunu belirtmeliyiz.
Yeni bina yatırımlarında, ambalaj / etiket matbaalarının baskın oluşu dikkati çekiyor. Görüştüğümüz 24 ambalaj matbaasından 5’inin bina projesi (tasarım ya da inşaat halinde) var. Sadece 1 ticari matbaanın bina yatırımı düşüncesi var.
Anadolu matbaacısı ofsete yatırıma devam ediyor
Tablo 6’da görüldüğü gibi Ticari matbaaların 21’inin ticari ofset, 8’inin ambalaja dönük ofset yatırım planı var. Ambalaj (etiket dahil) matbaalarının da 10’unun ofset ambalaj makinesi yatırımı planı beklemede. Tüm bu yatırımlar (sıfır veya ikinci el), 2018’de güven ışığını bekliyor. Grafik 3, düşünülen makine yatırımlarının dağılımını gösteriyor.
Tablo 6: Makine yatırımında öncelikli tercihiniz nedir?*
YATIRIM KONUSU FAALİYET ALANINA GÖRE YATIRIM KONUSU TOPLAM %
Ticari Ambalaj Dijital
Ticari ofset baskı 21 21 30,0
Ambalaj için ofset baskı 8 10 18 25,7
Flekso 2 1 3 4,3
Dijital 11 5 16 22,8
Baskı öncesi 1 1 2 2,9
Baskı sonrası 6 3 9 12,9
Serigrafi 1 1 1,4
TOPLAM 49 16 5 70 100
* Birden çok seçenek belirtilebiliyor.
Planlanan veya düşünülen toplam 70 makine yatırımının 39’u ofset baskı makinesi (% 55.7), 3’ü flekso baskı makinesi (% 4.3), 16’sı dijital (% 22.9), 2’si baskı öncesi (% 2.9), 9’u baskı sonrası (ambalaj dahil, % 12.9), 1’i serigraf baskı makinesi (% 1,4). Grafik 3, 151 matbaacının düşündüğü ve/veya planladığı yatırım konularının, toplam yatırım konularına yuvarlatılmış oranlarını gösteriyor.
Dijital baskı işletmeleri yine dijital yatırımı planlıyorlar. Ambalaj işletmeleri baskıda ofseti (10), fleksoyu (1) ve serigrafiyi (1) düşünüyorlar.
Ticari matbaaların yatırım planları içinde görülen 8 ambalaja dönük ofset baskı ve 11 dijital baskı makinesi, bu şirketlerin faaliyet alanlarını zamanla değiştirme isteklerini yansıtıyor.
Ticari matbaaların yatırım planları içinde görülen 8 ambalaja dönük ofset baskı ve 11 dijital baskı makinesi, bu şirketlerin faaliyet alanlarını zamanla değiştirme isteklerini yansıtıyor. Yılın son aylarında yaşanan kur hareketliliği de yatırım planlarını etkiliyor. Bir matbaacı, dört renk ofset makine siparişini bu yüzden iptal etmek durumunda kalmış. Zaten 2018 yılına ilişkin beklentilerde en önemli endişe kaynağı, kurlarda yukarı yönlü hareketlenme olması… Dış etkenlerin daha az olması, içeride siyasi ve ekonomik istikrarı tehdit edecek gelişmeler olmaması halinde beklemede olan yatırımların hayata geçirilmemesi için hiçbir neden görünmüyor.
Yatırım planları sorumuza bir matbaacı da ortaklık düşündüğünü belirterek yanıt verdi.
Ankete katılanların yakındıkları konular ve anketten diğer notlar
Ankete katılan küçük matbaaların işlerinde kırılma noktasını, e-fatura ve e-irsaliyeye geçen, kendi bünyelerine dijital baskı / kopyalama makineleri kuran kurumsal şirketler ve kamu kurumlarının siparişlerinin kesilmesi oluşturuyor. Bir matbaacı iş hacminin % 40 azalarak, 1 milyon liradan 600 bin liraya düştüğünü söylüyor. Küçük matbaalar ayakta kalmaya çalışıyorlar.
Kalifiye personel sıkıntısı sektörün her kesiminin yakınma konusu. Dijital baskı merkezleri de istisna değil.
Sektör değiştirmeyi düşünen matbaacılar ambalaj sektörünü ve reklamcılık sektörünü düşünüyor. Özellikle e-fatura küçük matbaacıları zorluyor. Anadolu’nun herhangi bir ilindeki bir küçük matbaacıdan duyacağınız ilk söz, “e-fatura bizi bitirdi” olabilir. Yaşlı matbaacılar emekli olup bırakırken, gençler yatırım imkânı olsa, dijitali tercih edecekler. Kötümser olsalar da iyimser olmak istiyorlar. Erzurum, Çanakkale gibi orta büyüklükte illerimizde iş yapabilen sayılı matbaa kaldığı belirtiliyor.
Kağıt tedarikinde sıkıntı olduğunu dile getiren matbaacılar var, bu sıkıntı özellikle toptancıların sektörden çekilmekte olmasına bağlanıyor.
Matbaacılar kamu yöneticilerinin tasarruf tedbirlerinde zaten çok sıkıntılı olan sektörün iş hacminde önemli bir yeri olan kağıt ürünlerini ilk sıraya koymaktan vazgeçmelerini, kesintilerini daha güçlü sektörlere kaydırmalarını talep ediyorlar.
Çok kötümser olan az sayıda matbaacı içinde bekleyen yatırım planları olan en az iki matbaa var. Planlar erteleniyor olsa da umut etmekten vazgeçilmiyor. Bu şıkkı tercih eden matbaacıların bir kısmı mevcut yatırımlarını koruma endişesi içindeler.
Makine ithalatında yaş sınırının kaldırılmış olması fiyat rekabetini arttıran bir etken olarak yorumlanıyor. Yüksek teknolojiye yatırım yapan, yüksek istihdam sağlayan ve katma değerli üretim yaparak ekonomiyi canlandırmak, işsizliği azaltmak yönünde katkıda bulunan firmalar bundan zararlı çıkıyorlar.
Değerlendirme ve sonuç
İşini bırakmayı ve emekli olmayı planlayan az sayıda matbaacıya karşın, birçok matbaacı arayış içinde.
Basım sektörümüz ciddi bir dönüşüm sürecinden geçiyor. Bir yandan hayatın her alanında dijitalleşme ağırlığını hissettirirken, günlük hayatımız ve alışkanlıklarımız da bu doğrultuda değişiyor. Bu değişimin pratik sonuçları var: Reklamlar basılı mecralardan çevrim içi mecralara kayıyor. Fatura ve irsaliye hızla hayatımızdan çıkıyor ve yerini e-fatura, e-irsaliye alıyor. Özellikle matbaa camiasındaki küçük esnaf için bunun hayati önemi var. Birçok matbaacı, kartvizit ve el ilanlarının da dijital baskı merkezlerine ve ‘organize’ matbaalara kaydığı bu geçiş döneminde bu işlerden boşalan kapasitelerini nasıl dolduracaklarını bilemiyorlar. Bunun yanı sıra, şehirlerde matbaaların önemli müşterileri arasında yer alan kurumlar, hastaneler, doküman baskı ihtiyacı yüksek olan şirketler kendi bünyelerine ihtiyaçlarını karşılayacak dijital baskı ve kopyalama cihazları alarak dışarıdan tedariki azaltıyorlar. Kamunun tasarruf tedbirlerinde de baskı ihtiyaç listesinden ilk elenen hizmetler arasında yer alıyor.
2018 Beklentiler Anketi’nde yukarıda kısaca özetlediğimiz gelişmelere daha yakından baktık. Sadece anket sorularıyla sınırlı kalmadık; zamanı olan matbaacılarla sohbet ettik. İşleri için hedeflerini, beklentilerini, işletmelerini zorlayan ve geleceklerini tehdit eden konuları anlamaya çalıştık. İşini bırakmayı ve emekli olmayı planlayan az sayıda matbaacıya karşın, birçok matbaacı ambalaja veya dijital baskıya geçmek için arayış içinde. Mevcut işinin yanında yeni bina ve ekipman yatırımında mesafe kaydetmiş olanlar da var. Görüştüğümüz ambalaj baskı işletmelerinde yüksek oranda bina ve ekipman yatırımı planı var; bazıları şimdiden uygulama safhasında. Kaybedilen pazarları telafi için dijital baskıda farklı ve yeni baskı çözümleri geliştirilmesi ve özellikle ambalajda sebze ve meyvenin, gıda ürünlerinin ambalajlanmasının zorunlu hale getirilmesi sürecinin dikkatle izlenerek yatırımların planlanması ihtiyacı var.
Matbaacıların değişen koşullar ışığında işlerini nasıl yeniden yapılandıracakları konusunda ciddi bir bilgilenme ihtiyacı içinde oldukları gözleniyor.
Anket sonuçlarına ilişkin rakamlar dışında vurgulamamız gereken noktalar var:
Öncelikle matbaacıların değişen koşullar ışığında işlerini nasıl yeniden yapılandıracakları, neleri değiştirecekleri konusunda ciddi bir bilgilenme ihtiyacı içinde oldukları gözleniyor. Anketimizde yer alan “Makine yatırımında öncelikli tercihiniz nedir” sorumuzun yanıtları, “2018’de yatırım planınız var mı” sorusuna verilen olumlu yanıtları çok aşan bir yatırım isteğine işaret ediyor. Bununla birlikte, mevcut siyasi, ekonomik ve dış etkenlerin çerçevesini çizdiği olumsuz konjonktürün, bu potansiyelin hemen bu yıl içinde bu arzunun hareke geçmesinin önünde engel olduğunu görüyoruz.
Son yıllarda hızlanan bu değişim özellikle küçük matbaaların önemli bir bölümünü ‘tamam mı, devam mı’ sorusuyla başbaşa bırakıyor. Emektar, yaşı ilerde matbaacılar, çocukları devam ettirmiyorsa işyerlerini kapatarak emekli oluyorlar. Adana, Çorum, Çanakkale, Samsun, Erzurum vb. birçok ilimizde matbaa sayıları azalıyor. Kalan matbaalar, geleceklerini nasıl planlayacakları konusunda yol haritası belirlemeye çalışıyorlar. İstikrar ve güven, bu konuda verecekleri kararlarda belirleyici olacak.
Sektörden çekilme eğilimi birçok alanı etkileyen teknolojik gelişmelerle de yakından ilgili. Gelişen teknoloji ve yeni üretim araçlarının kullanımı, yeni uygulamalar, yeni iş yapma biçimleri konularında orta yaş kuşağındaki matbaacıları yaygın bir şekilde bilgilendirecek eğitim desteklerine ihtiyaç var. Bu, dijitale ve akıllı teknolojilere uzak duran ve işi bırakma eğiliminde olan geleneksel matbaacıların yeni ve akıllı teknolojilere uyumunu sağlayabilir.
Bizim bu anket sonuçları ışığında emin olduğumuz şey şu: sektörün kendini yenileme ihtiyacı çok açık ve yatırım iştahı değilse de arzusu var.